Na początku pragnę podziękować wszystkim alpinistom i alpinistkom za udział w badaniu.
Osobowość jest jednym z najszerzej badanym obszarem psychologii. Dzięki badaniom nad osobowością posiadamy wiedzę, dzięki której możemy określić profil osobowościowy sportowca i tym samym pracować nad jego efektywnością. Określenie cech charakteryzujących daną grupę, daje nam możliwość kształtowania cech warunkujących sukces sportowy. Badanie miało na celu określenie, jakie cechy posiadają alpiniści i alpinistki, czy posiadane cechy predestynują podjęcie aktywności wysokogórskiej oraz czy w trakcie doświadczeń wysokogórskich dochodzi do zmian w sferze osobowości.
Grupę badawczą stanowili alpiniści i alpinistki z całego kraju. W badaniu wzięło udział 100 osób, 71 mężczyzn i 29 kobiet. Odpowiedzieli oni na 325 pytań. Wypełnili Kwestionariusz 16 PF-5 Cattella, Kwestionariusz Narcyzmu, Kwestionariusz Płci Psychologicznej, Inwentarz Agresji- Asercji oraz Kwestionariusz Odporności Psychicznej
WYNIKI:
Typ płci psychologicznej:
Mężczyźni najczęściej charakteryzują się męskim typem płci psychologicznej (52,10%), w następnej kolejności androgynicznym typem płci psychologicznej (33,80%), najmniej alpinistów charakteryzuje się nieokreślonym typem płci psychologicznej bo w 11,30% oraz kobiecym typem psychologicznej płci oszacowany na 2,80%. Kobiety najczęściej charakteryzują się androgynicznym typem płci psychologicznej (44,80%), w dalszej kolejności męskim typem płci psychologicznej (27,60%), najmniej charakteryzuje alpinistki kobiecy typ płci psychologicznej (20,70%) i nieokreślony typ płci psychologicznej (6,90%). Mężczyźni i kobiety razem charakteryzują się najczęściej męskim typem płci psychologicznej (45%), następnie androgynicznym typem płci psychologicznej (37%), najmniej nieokreślonym typem płci psychologicznej (10%) oraz kobiecym typem płci psychologicznej (8%). W badanej grupie najwięcej osób przejawia męski typ płci psychologicznej, można więc założyć, że posiadanie męskiego typu płci psychologicznej predestynuje podjęcie aktywności wysokogórskiej.
Ciekawe są wyniki kobiet, które najczęściej charakteryzują się androgynicznym lub męskim typem płci psychologicznej. Androgynia to połączenie cech męskich i kobiecych, mających neutralny charakter np. odpowiedzialny. Cechy stereotypowo męskie to np.: agresywny, niezależny, dominujący, rywalizujący. Wyniki te sugerują, że kobiety częściej podejmą się aktywności wysokogórskiej jeśli nie charakteryzują się kobiecym typem płci psychologicznej. Cechy stereotypowo przypisywane kobietom to np.: opiekuńcza, angażująca się w sprawy innych itp. Z badań Salminen (1990) również wynika, że kobiety o androgynicznym lub męskim typie płci psychologicznej częściej podejmowały aktywność sportową, niż panie o kobiecej tożsamości. Dlatego też, można sądzić, że posiadanie cech stereotypowo męskich predestynuje do zostania alpinistą i sprzyjać będzie w karierze alpinistycznej kobietom.
Rycina powyżej ukazuje rozkład płci psychologicznej w zależności od płci biologicznej. Źródło: badanie własne
Narcyzm:
Alpiniści w większym stopniu posiadają cechy narcystyczne, niż kobiety uprawiające alpinizm. Znaczyć to może, że narcyzm przyczynia się do zainteresowania aktywnością wysokogórską (zwłaszcza u mężczyzn), ponieważ cecha ta warunkuje u mężczyzn potrzebę sprawdzania się we wszelkich możliwych dziedzinach. Wspinaczka może być jedną z tych dziedzin.
Agresja i Asertywność:
Alpiniści wykazują większy poziom agresji i asertywności, niż alpinistki, jednak różnica między mężczyznami, a kobietami nie była znacząca co może świadczyć o wpływie większego (od przeciętnego) poziomu agresywności i asertywności na podjęcie aktywności sportowej oraz jej kontynuowanie.
Odporność psychiczna:
Alpiniści okazali się bardziej odporni psychicznie, niż alpinistki, jednak ten wynik posiada tendencję do bycia istotną statystycznie. Założyć można, iż posiadanie odporności psychicznej nie skłania ludzi do podjęcia aktywności ekstremalnej, jednak odporność emocjonalna rośnie wraz z wiekiem alpinistów.
Profil cech osobowości:
Okazało się, że alpiniści i alpinistki znacznie różnią się od populacji generalnej pod względem profilu osobowości. Alpiniści i alpinistki jako jedna grupa uzyskali istotne statystycznie wyniki, mówiące o tym, że są mniej serdeczni ale także, że nie ukazują się w taki sposób aby być społecznie aprobowani. Grupa alpinistów i alpinistek okazała się zrównoważona emocjonalnie, spokojnie podchodząca do życia. Stwierdzenie to może ukazywać podłoże ich odporności psychicznej, dzięki której mimo doświadczania silnych emocji potrafią je kontrolować i efektywnie działać. Wyniki badanych wskazują ich niekonwencjonalność oraz skłonność do wystrzegania się sztywnych norm, co może oznaczać, że alpiniści kierują się własnym systemem wartości. Alpiniści (kobiety i mężczyźni) są również bardziej wrażliwi, bardziej doceniają wartości estetyczne nad użyteczność, a sentymentalna postawa ukazuje ich bogate życie wewnętrzne. Wyniki badań pokazują ich wzmożoną czujność oraz oczekiwanie bycia wykorzystanym w kontaktach z innymi ludźmi, co ukazuje ich jako gorzej przystosowanych w środowisku innym, niż wspinaczkowe. Myśli badanych osób ukierunkowane są głównie na ich procesy myślowe, co potwierdza słuszność tezy o ich wrażliwości rosnącej z wiekiem.
Gerlinde Kaltenbrunner na szczycie Nuptse. Fot. David Göttler
Charakteryzowana grupa jawi się jako skryta, często nie ujawniająca swoich zamiarów, możliwe, że obawiają się niezrozumienia motywów ich działań i aktywności, ponieważ społeczeństwo często nie rozumie idei alpinizmu. Wspinacze należą do osób chętnie szukających nowych rozwiązań zamiast podążać wyznaczonymi wcześniej ścieżkami, może to wskazywać na ich kreatywność (często myloną z brawurą czy zbytnią pewnością siebie), która jest niezbędnym komponentem specyficznych cech alpinisty. Mężczyźni i kobiety uprawiający alpinizm są bardzo samodzielni i podejmują niezależne decyzje, można sądzić, że umiejętności te rosną wraz z doświadczeniem wysokogórskim, wymagającym podejmowania samodzielnych wyborów. Przebadane osoby są mniej zorganizowane i rzadziej planują zdając się często na przypadek, możliwe, że napotykane przez nich trudności często nie zależą od nich, dlatego dostosowują się do tego co aktualnie ich spotyka. Alpiniści mają większy poziom pobudzenia, a sytuacje wymagające czekania budzą w nich nieprzyjemną energię. Alpiniści często w wywiadach mówią o tym, iż rozładowują wszelkie napięcia życia codziennego w górach. Charakterystyczne dla badanej grupy była mniejsza chęć ukazania się w korzystniejszy sposób oraz wewnętrzna spójność grupy w odpowiadaniu na pytania.
Wynik badań wskazują na liczne podobieństwa alpinistów i alpinistek, co przedstawia pewne uniwersalne właściwości opisujące ludzi uprawiających alpinizm. Dzięki temu można stwierdzić istnienie cech predestynujących do wspinaczki wysokogórskiej. Można również podejrzewać, że uprawianie wspinaczki ma wpływ na strukturę osobowości, ponieważ specyficzna aktywność fizyczna towarzysząca wspinaczce sprzyja powstawaniu silnych emocji, które mogą wpływać oraz kształtować psychikę sportowca. Uprawianie alpinizmu daje przede wszystkim ogromne doświadczenie, wystawia na próbę charakteru oraz umożliwia nauczenie się dystansu w spoglądaniu na problemy życia codziennego. Alpiniści narażają się na utratę życia i zdrowia, często w górach tracą przyjaciół, posiadają wewnętrzny system wartości niezrozumiały dla społeczeństwa, bez wątpienia można stwierdzić, że cechują się specyficznymi właściwościami osobowościowymi. W badaniu ukazały się ogromne różnice pomiędzy alpinistami i alpinistkami a ludźmi z polskiej próby normalizacyjnej, podkreślając tym samym wagę określonych cech ludzi uprawiających sport ekstremalny jakim jest alpinizm.
Rycina powyżej ukazuje rozkład profilu osobowości. Zauważyć można, że alpiniści znacznie różnią się od populacji generalnej. Źródło: badanie własne
Liczę, że moja praca poszerzy znajomość na temat psychologii alpinizmu. Porównując uzyskane przeze mnie wyniki badań do rezultatów pracy innych badaczy zauważyć można pewne podobieństwa. Potwierdzam słuszność przekonania o tym jako, że pomysłowość i bojowe nastawienie cechują dobrego alpinistę. W wynikach alpinistów dostrzegam pewne cechy, zaliczane przez naukowców do cech opisujących sportowców uzyskujących liczne sukcesy (dominacja, odporność psychiczna, zrównoważenie emocjonalne). Zgadzam się, że kobiety o typie płci psychologicznym męskim i androgynicznym częściej będą podejmować aktywność sportową stereotypowo zaliczaną do męskich (w tym alpinizm), niż kobiety o typie płci psychologicznej kobiecej. Słuszne jest również przekonanie, że uprawianie sportu wpływa na dobrostan intelektualny, redukuje lęk oraz zwiększa zaufanie do siebie. Można również powiedzieć, że nieufność jest specyficzną właściwością sportowców tak jak niezależność, skrytość oraz napięcie.
Krzysztof Wielicki na szczycie Mount Everestu podczas pierwszego zimowego wejścia. Fot.Leszek Cichy
Charakterystyczne dla alpinistów są pomysłowość i niechęć do ograniczeń. W innym badaniu przeprowadzonym przez Ryna, okazało się podobnie jak w moim badaniu, że alpiniści wykazują tendencję do bycia zamkniętym w sobie, silnego przeżywania emocji oraz trudności w relacjach interpersonalnych. Niektóre z twierdzeń innych badaczy, nie znalazły w moim badaniu swojego odzwierciedlenia. Przeprowadzone przeze mnie badanie nie potwierdza wyników mówiących o skłonności alpinistów do: lęków emocjonalnych, bezkrytycznego nastawienia do ludzi, niedojrzałości emocjonalnej czy wysokiej tolerancji i cierpliwości. Warto zwrócić uwagę na wyniki sugerujące znaczne problemy alpinistów w kontaktach interpersonalnych (brak zaufania, kłopoty w relacjach partnerskich, skrytość), ponieważ wniosek ten potwierdzają wyniki w kilku skalach oraz w innych badaniach. Dzięki licznym potwierdzeniom wyników, można wnioskować o specyficznych właściwościach osobowości charakteryzujące alpinistów i alpinistki.
Komentarze obsługiwane przez CComment